35 NĂM KHOA TOÁN - CƠ - TIN HỌC

GS.TSKH. Trần  Văn Nhung

Trường Đại học Tổng hợp (ĐHTH) Hà Nội được thành lập vào năm 1956. Trong những năm đầu, trường ĐHTH và trường ĐHSP Hà Nội có chung Khoa Toán - Lý do giáo sư Lê Văn Thiêm làm chủ nhiệm khoa. Sau đó Khoa Toán - Lý này tách ra thành hai bộ phận, một sang ĐHSP và một chuyển thành tổ Toán của Khoa Tự nhiên, ĐHTH Hà Nội. Cho đến năm 1964 Khoa Toán ĐHTH Hà Nội mới chính thức thành lập, chủ nhiệm Khoa là giáo sư Hoàng Tụy. Năm 1965 Khoa có thêm Khối chuyên Toán. Năm 1968 Khoa đổi tên thành Khoa Toán - Cơ và năm 1987 thành Khoa Toán - Cơ - Tin học. Các giáo sư, các nhà Toán học đã từng làm chủ nhiệm Khoa Toán - Cơ - Tin học: GS Lê Văn Thiêm (1956 - 1964), GS Hoàng Tụy (1964 - 1970), Đ/c Phan Văn Hạp (1970 - 1982) và GS Hoàng Hữu Như (1982-1991). Tiến sĩ Trần Văn Nhung hiện làm chủ nhiệm Khoa nhiệm kỳ 1991 - 1994.

Trong số những người thầy đầu tiên của Khoa có các giáo sư: Lê Văn Thiêm, Tạ Quang Bửu, Hoàng Tụy, Nguyễn Bác Văn, Nguyễn Thừa Hợp, Hoàng Hữu Đường, Phan Đức Chính, Lê Minh Khanh, Bùi Tường, v.v…

Hiện nay Khoa gồm có 11 tổ bộ môn: Giải tích, Đại số -Tôpô - Hình học, Xác suất,Tin học, Phương pháp tính, Toán sinh, Toán cho KHXH, Cơ đại cương, Cơ vật rắn biến dạng, Thủy khí, Chuyên Toán và phòng thí nghiệm Tin học, phòng thí nghiệm Cơ học và thư viện. Khoa gồm 118 cán bộ trong đó có: 4 giáo sư II, 22 giáo sư I (phó giáo sư), 8 tiến sĩ và 51 phó tiến sĩ.

Hiện nay Khoa có 562 sinh viên, 20 sinh viên cao học, 23 nghiên cứu sinh và 112 học sinh chuyên Toán.

Cho đến nay, Khoa đã đào tạo được 31 khóa sinh viên chính quy, 5 khóa sinh viên tại chức, 4 khóa sinh viên chuyên tu và 22 khóa học sinh chuyên Toán. Khoảng 2000 sinh viên và 600 học sinh chuyên Toán đã tốt nghiệp. Trong số 2600 này, đã có 7 người được phong giáo sư II, trên 20 người có học vị tiến sĩ, hàng chục người được phong giáo sư I và hàng trăm ngươi có học vị phó tiến sĩ. Cần nói thêm rằng, có một số người hiện tại đang giữ những cương vị trọng trách tại các trường và viện trong cả nước, ví dụ : GS - TS Phạm Hữu Sách, GS Phan Đức Thành, GS - TS Lê Ngọc Lăng, GS Đặng Hữu Đạo, GS Vũ Duy Mẫn, GS Đỗ Văn Lưu, … Có bốn học sinh chuyên Toán của Khoa đã đạt giải nhất quốc tế về Toán.

Có thể nói, Khoa là đơn vị cơ sở đứng đầu trong cả nước về công tác đào tạo cán bộ cho ngành Toán - Cơ. Đặc biệt, Khoa Toán - Cơ - Tin học là đơn vị đầu tiên của cả nước có hội đồng quốc gia chấm luận án phó tiến sĩ và tiến sĩ. Tại đây ba đồng chí : Hoàng Hữu Đường, Phạm Huyễn và Nguyễn Thừa Hợp đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ. Ngày nay, Khoa là một trong những trung tâm chính đào tạo nghiên cứu sinh toán, cơ và tin học cho cả nước. Đến nay Khoa đã có 42 nghiên cứu sinh (ngắn hạn và chính quy) bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ.

Hội nghị khoa học Khoa Toán - Cơ - Tin học đầu tiên được tổ chức vào năm 1962, đây cũng là hội nghị khoa học về toán đầu tiên của cả nước. Ngày nay Khoa đã có những nhà toàn học có trình độ quốc tế, nhiều cán bộ của Khoa đã công bố những công trình chất lượng ở nhiều tạp chí có uy tín thế giới. Hằng năm cán bộ của Khoa có thể công bố tới 20 - 30 công trình khoa học. Ngoài ra, để phục vụ giảng dạy và nghiên cứu, các cán bộ của Khoa đã biên soạn nhiều giáo trình có chất lượng tốt.

Khoa còn là đơn vị đầu tiên đưa toán cơ áp dụng vào thực tế ngay từ năm 1962, trong chiến tranh chống Mỹ cứu nước cũng như trong cuộc xây dựng CNXH. Các đề tài: Vận trù học, nổ mìn định hướng, khí tượng pháo binh, cầu giây, dao động, đổi mới, … đã có những đóng góp đáng kể.

Sau đây là những điểm nổi bật của Khoa trong công tác nghiên cứu khoa học: Nhóm của GS Lê Văn Thiêm đã nhiều năm nghiên cứu bài toàn thấm và đạt được những kết quả có ý nghĩa cả về mặt lý thuyết lẫn ứng dụng. GS Hoàng Tụy đã đạt được những kết quả quan trọng trong các bài toán tối ưu hóa, đặc biệt là bài toán quy hoạch lõm. GS Hoàng Hữu Đường, tác giả của lý thuyết vecto đặc trưng, được các chuyên gia trong nước và nước ngoài đánh giá cao, đã lôi cuốn nhiều người nghiên cứu bài toán ổn định của phương trình vi phân. Do có cống hiến trong đào tạo và nghiên cứu khoa học, GS Đào Huy Bích đã được Nhà nước tặng danh hiệu Nhà giáo ưu tú. Nhóm của GS Nguyễn Bác Văn và GS Hoàng Hữu Như kiên trì nghiên cứu những vấn đề cơ bản của Thống kê xác suất và ứng dụng. Sách của GS Phan Đức Chính và GS. G.E. Shilov đã được nhà xuất bản “Nauka” (Liên Xô) ấn hành năm 1967. Nhóm của GS Lê Minh Khanh đã nhiều năm quan tâm tới bài toán thực tế về cầu dây và phà. Các GS Nguyễn Thừa Hợp, Phạm Ngọc Thao và Phan Văn Hạp là tác giả của nhiều công trình khoa học và sách giáo khoa có chất lượng. Nhóm của GS Nguyễn Quý Hỷ có Xêmina về ứng dụng của lý thuyết đổi mới, tập hợp được nhiều cán bộ trong và ngoài trường. Nhóm của GS Nguyễn Duy Tiến đã sử dụng giải tích hàm để để nghiên cứ lý thuyết xác suất trong các không gian Banach và đã thu được những kết quả có giá trị. TS Đào Trọng Thi, GS II trẻ nhất của ĐHTH Hà Nội đã có những kết quả nghiên cứu rất cơ bản khi giải quyết bài toán Plateau nhiều chiều. Sách của GS Đào Trọng Thi và GS A. T. Fomenko đã được NXB “Nauka” (Liên Xô) xuất bản vào năm 1987 và được Hội Toán học Mỹ dịch ra tiếng ANh. GS Nguyễn Văn Mậu có nhiều kết quả trong toán học hiện đại và thành thạo toán sơ cấp. TS Phạm Kỳ Anh là người có nhiều kết quả trong nghiên cứu khoa học và giải quyết các bài toán thực tế. GS Huỳnh Mùi, một Việt kiều tâm huyết, đã bỏ nhiều công sức xây dựng nhóm Tôpô -  Đại số. Những các bộ trẻ còn có nhiều triển vọng trong nghiên cứu khoa học là: GS Đặng Hùng Thắng, GS Nguyễn Hữu Việt Hưng, PTS Nguyễn Hữu Dư và PTS Nguyễn Văn Minh.

Công tác đối ngoại:

Nhiều cán bộ của Khoa học đã đi công tác, trao đổi khoa học hoặc giảng bài tại Liên xô, Ba Lan, Đức, Hung, Tiệp, Campuchia, Mỹ, Pháp, Nhật, Ý, Hà Lan, Đan Mạch, Áo, Úc, Ấn Độ, Thái Lan, Hồng Kông, … Ngược lại nhiều nhà toán học nổi tiếng thế giới từ Liên Xô, Pháp, Đức, Ba Lan, … đã đến và giảng bài tại Khoa. Khoa có quan hệ kết nghĩa với các đại học MGU, Paris VII, Lodz, Humboldt, Amsterdam, Curtin. Nhiều chuyên gia của Khoa giảng dạy tại châu Phi rất có uy tín. Số chuyên gia này đã đưa về cho nhà ngước Khoa một số ngoại tệ đáng kể.

Cần nói thêm răng, Khoa có quan hệ rất tốt với nhiều trường đại học và viện nghiên cứu trong nước như: Viện Toán, Viện Cơ, Viện Tin học (Viện KHVN), ĐHTH thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Đà Lạt, ĐH Bách Khoa Hà Nội, ĐH Sư phạm Hà Nội I, Viện kỹ thuật quân sự, v.v…

Khoa là đơn vị đầu tiên tạo điều kiện cho cán bộ trong Khoa đi dự hội nghị quốc tế và trao đổi Khoa học bằng con đường tự túc.

Khối chuyên Toán:

Năm 1965 lớp chuyên Toán đầu tiên của cả nước được thành lập tại Khoa Toán, ĐHTH Hà Nội. 26 năm qua, Ban Chủ nhiệm Khoa cùng với các đồng chí Phan Đức Chính, Phạm Văn Điều, Phạm Tấn Dương, Nguyễn Văn Mậu, Lê Đình Thịnh và nhiều cán bộ có năng lực của Khoa đã xây dựng, phát triển Khối chuyên Toán. Những thành tích nổi bật của Khối chuyên Toán là: đã đào tạo được 600 học sinh chuyên Toán, trong số đó đã có 1 giáo sư II, 6 tiến sĩ, khoảng một chục GSI và 100 PTS. Khối đã đoạt 23 giải toán quốc tế với 4 giải nhất, chiếm giải nhất quốc tế đầu tiên và giải nữ quốc tế đầu tiên trong cả nước. Đặc biệt, Lê Hồng Vân, nữ học sinh cũ của chuyên Toán ĐHTH Hà Nội, tiến sĩ toán lý, vừa được giải thưởng của Hội toán học Mátcơva và của Trung tâm Quốc tế về Vật Lý lý thuyết Trieste (Ý). Một nét đặc biệt khác: Ngô Bảo Châu 2 năm liền đạt giải nhất toán quốc tế.

Từ 1989 đến nay Khối đoạt thêm 4 giải về thi tin học quốc tế. Do có những thành tích xuất sắc, khối chuyên toán đã được Nhà nước tặng Huân chương Lao động hạng III năm 1985.

35 năm qua là giai đoạn quan trọng nhất của nền toán, cơ và tin học Việt Nam và ghi nhận tầm cỡ quốc tế của nền toán cơ Việt Nam. Ngành Khoa học này của Việt Nam có sắc thái riêng và có trung tâm đào tạo riêng. Khoa Toán - Cơ - Tin học có thể tự hào là trung tâm nghiên cứu, đào tạo cán bộ chuyên ngành đầu tiên và có chất lượng của cả nước.

Có được cơ ngơi như ngày nay trước hết là nhờ công lao của những người thầy, người anh, người chị đi trước.

Nơi đây mọi người luôn nhớ đến giáo sư Lê Văn Thiêm, giáo sư Hoàng Hữu Đường. Những hình ảnh cao đẹp của người thầy luôn sống mãi trong tâm trí của mỗi người.

Khoa cũng luôn ghi nhớ những đóng góp của các ông chủ nhiệm Khoa Hoàng Tụy, Phan Văn Hạp và Hoàng Hữu Như, Khoa không bao giờ quên những cán bộ đã từng làm việc ở Khoa, bây giờ làm việc ở nhiều chân trời khác nhau hoặc đã ra đi mãi mãi.

Nhìn lại những thành tự rực rỡ mà Khoa Toán -  Cơ -  Tin học đã đạt được trong 35 năm qua và suy ngẫm về tương lai khoa học của Khoa, một vấn đề quan trọng và bức thiết được đặt ra là làm thế nào để kế thừa và trẻ hóa đội ngũ cán bộ giảng dạy. Nếu giải quyết tốt vấn đề này thì Khoa Toán -  Cơ -  Tin học mới có thể tiếp tục đóng vai trò là một trong những cơ sở dẫn đầu của cả nước trong công tác đào tạo và nghiên cứ khoa học trên lĩnh vực Toán - Cơ - Tin học.